داوطلبان کنکور سراسری انسانی جهت انتخاب رشته بعد از کنکور انسانی باید اطلاعات کاملی درخصوص رشته های مختلف که در دفترچه درج شده داشته باشند از این رو در این مقاله به بررسی کامل رشته باستان شناسی که در ایران زیر مجموعه رشته علوم انسانی به حساب می آید میپردازیم .
باستان شناسی چیست ؟
اگر عاشق تاریخ بوده و از کاوش و جستجو لذت می برید، رشته باستان شناسی ایده آل شماست.باستان شناسی مهم ترین وسیله شناخت گذشته، از هزاره های دور تا امروز، به عنوان یکی از ساختارهای بنیادین هویت فرهنگی بشمار می آید.باستان‌شناس فردی است که در محل‌های باستانی کاوش میکند، یافته‌ها را مورد مطالعه قرار میدهد و پس از تعیین ارزش مادی و معنوی و تخمین قدمت آثار، آنها را در بازارهای عتیقه به فروش می‌رساند.
رشته باستان شناسی در ایران زیر مجموعه رشته علوم انسانی به حساب می آید . البته از چند سال پیش دانشکده های هنر نیزاقدام به راه اندازی رشته باستان شناسی در مقطع کاردانی کردند اما به ناچار دانشجویانی که دراین مقطع و در دانشکده های هنر فارغ التحصیل شدند، بعد از یک دوره دیگر شرکت در کنکور سراسری می توانند تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی و در زیرمجموعه علوم انسانی ادامه دهند.
در رشته باستان شناسی دانشجویان بیش از ۱۳۰ واحد درسی را در زمینه های پیش از تاریخ (دوره های پارینه سنگی، میان سنگی و نوسنگی)، دوره تاریخی و دوره اسلامی می خوانند. همچنین دانشجویان می باید یک فصل نیز که معمولا یکی از دو ترم آخر دانشجویان می باشد، در محل حفاری که دانشگاه در نظر می گیرد حضور یابند و مهارت هایی را در این زمینه بیاموزند.
باستان شناسی از یک سو مسیر تاریخ را تعیین می کند و از سوی دیگر مادر تاریخ است.برخی رشته باستان شناسی را با تاریخ یکی می دانند یا این که این رشته را کاملا مشابه رشته تاریخ به حساب می آورند اما در این باره باید تاکید کنم که این دورشته اگرچه مشابهت هایی باهم دارند اما یکی به حساب آوردن این دو هم اشتباه است.
روشن کردن گذشته هر جامعه از جهت مسائل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و یا مذهبی از اصول اساسی این رشته است. هدف از تحصیل در این رشته، تربیت نیروی متخصص و کارآمد برای بررسی و شناسایی آثار تاریخی و کاوشهای باستان شناسی در مناطق مختلف کشور، همچنین تامین کادرهای تحقیقی، فرهنگی و هنری سازمانی مربوط می باشد.
تاریخچه رشته باستان شناسی در ایران
رشتۀ باستان شناسی یکی از نخستین رشته‌های دانشگاه تهران است که یکسال پس از تأسیس این دانشگاه و در سال ۱۳۱۴ با عنوان «رشتۀ آثار باستان» به تصویب شورای دانشگاه رسید و در دانشکده ادبیات دائر و بدین ترتیب تدرس علمی باستان شناسی در ایران آغاز شد و اساتیدی چون امینه پاکروان، سعید نفیسی، رشید یاسمی و فردریک کرفتر آلمانی که در آن زمان دستیار کاوشهای تخت جمشید بود، به تدریس دروس مربوطه اشتغال داشتند و نخستین دانش آموختۀ رشته باستان شناسی در دانشگاه تهران، فریدون توللی، شاعر بنام معاصر بود که در سال ۱۳۲۰ از پایان نامۀ تحصیلی خویش دفاع نمود.
همچنان تا سال ۱۳۲۹ طول مدت تحصیل در رشتۀ باستان شناسی سه سال بود و دانشجویان موظف به ۲۵ عنوان درسی با موضوعات تاریخ، باستان شناسی، زبان شناسی و دروس عمومی بودند و بدین ترتیب زمینه ساماندهی پژوهشهای باستان شناختی و اداره عملی آن در سطح کشور به وسیله فارغ التحصیلان ایرانی رشته باستان شناسی دانشگاه تهران فراهم آمد. باستان شناسی با دستیابی به راه حلهایی که انسان گذشته برای مسائل گوناگون یافته بود به ما امکان می دهد تا به کمک ابزار نوین کارآمد ترین پاسخ ها را برای مسائل مشابه امروزی بیابیم.
توانایی‌های مورد نیاز برای باستان شناسان
- علاقمندیها : باستان‌شناس باید علاقه‌مند به کار در طبیعت باشد؛ یعنی اگر جوانی عاشق کاوش و جستجو و کشف مجهولات و نقاط تاریک تاریخ گذشته نباشد، نمی‌تواند در این رشته موفق گردد..
- داشتن اطلاعاتی مناسب در زمینه تاریخ و جغرافیای ایران و کشورهای همسایه و همچنین تسلط به زبان انگلیسی برای دانشجویان این رشته ضروری به نظر می رسد.
- توانایی جسمی: باستان شناسی با کار و تلاش در گرمای کویر و در سرمای کوهستان و با تحمل سختی ها و مشکلات بسیار همراه است. معروف است که می گویند باستان شناسی ۵۰ درصد روی زمین و ۵۰ درصد زیرزمین است. به همین دلیل باستان شناسی نمی تواند برای افراد علاقمند به پشت میز نشینی رشته مناسبی باشد. .
وظایف باستان شناس
وظایف باستان شناسان به سه دسته کلی تقسیم میشود که شامل :
کشف و شناسایی مکان های آثار باستانی:
در این مرحله باستان شناس به کمک روش های مختلفی مانند استفاده از ویرانه بناها، استفاده از اطلاعات موجود در کتاب های تاریخی،سفرنامه ها و…، مکان های تاریخی را شناسایی می کند.
کاوش و حفاری :
این مرحله مهم ترین و مشکل ترین بخش کار باستان شناس است. او در کاوش و حفاری، از کلیه دانش، تجربیات و مهارت های خود استفاده می کند. در این مرحله دقت و صبر بسیار مهم است زیرا ممکن است با انجام اشتباه کوچکی، صدمه بزرگی به آثار و بناهای تاریخی در حال کاوش وارد شود.
استخراج و تنظیم اطلاعات :
در این مرحله اشیا و بناهای کشف شده استخراج و با بررسی ویژگی ها و مشخصات آنها، اطلاعات تاریخی آنها بدست می آید. برای تعیین قدمت آنها معمولا از راه های مختلفی از جمله بررسی سکه یا کتیبه ای که همراه آنها بوده، روش لایه نگاری (بررسی لایه های زمینی که آثار در آن بوده اند) و… استفاده می کنند.
بسته به نوع تخصص، وظایف باستان شناس عبارتند از :
- شناسایی مکان های باستانی برای مطالعه با استفاده از روش های عکاسی هوایی، نقشه برداری و…
- شرکت در برنامه های کاوش (و گاهی حفاری) به عنوان عضوی از یک گروه
- گزارش درباره مکان ها و اشیای یافت شده از طریق عکاسی، نقشه کشی و یا یادداشت های دقیق با جزئیات کامل
- بررسی و دسته بندی اشیای یافته شده
- استفاده از تجهیزات و ابزار آزمایشگاهی برای بررسی اشیای یافت شده
- استفاده از کامپیوتر برای شبیه سازی مکان های باستانی
- تهیه و ارائه گزارشات لازم از نتایج تحقیقات و بررسی ها
- دسته بندی و به نمایش گذاشتن آثار باستانی در موزه ها
بازارکار رشته باستان شناسی در ایران و خارج
مراکز فعالیت باستان شناسان
باستان شناس می تواند در سازمان ها و شرکت های مرتبط دولتی و خصوصی مانند سازمان میراث فرهنگی، موزه ها کار کند. در صورت داشتن مهارت و دانش لازم، می توانید در دانشگاه ها و مراکز آموزشی هم تدریس کند. انجام کارهای تحقیقاتی نیز زمینه کاری دیگری است که می تواند در آن وارد شود.
از سازمان هایی که به جذب نیرو از میان فارغ التحصیلان باستان شناسی می پردازند، عبارتند از سازمان ایران گردی و جهان گردی، وزارت ارشاد اسلامی، سازمان اوقاف و نقشه برداری.
وضعیت باستان شناسی در ایران
آینده شغلی و بازار کار کشور ایران با وجود جاذبه های فرهنگی بسیار سالانه تنها چندهزار نفر جهانگرد را جذب خود می کند. ایران بهشت باستان شناسی است اما در بازار جهانی توریست، حضوری کمرنگ داریم و برای رونق بازار جهانگردی باید به مسائل بسیاری توجه نمود که بعضی از آنها خارج از کار یک باستان شناس است. اما آنچه به رشته باستان شناسی باز می گردد، گمنام ماندن جاذبه های تاریخی و فرهنگی ایران می باشد. تا جایی که نه تنها جهانگردان بلکه حتی مردم کشورمان نیز با بسیاری از آثار تاریخی و فرهنگی ایران بیگانه هستند و این به دلیل آن است که معرفی و حفظ آثار باستانی بر عهده باستان شناسان نیست.
با وجود این که در کشور ما زمینه های ملی رشته باستان شناسی وجود دارد و ما دارای فرهنگ و پیشینه پرباری هستیم و باید حداقل در منطقه، باستان شناسی ما حرف اول را بزند اما متأسفانه در زمینه مطالعات باستان شناسی بسیار ضعیف عمل می کنیم . در بسیاری از کشورهای دنیا مسائل مربوط به حفاری و حفاظت از میراث فرهنگی هر شهر برعهده شهرداری است تا شهرداری با ایجاد بخش باستان شناسی و با جذب فارغ التحصیلان رشته باستان شناسی در آن، به این مهم بپردازد. اما در کشور ما متولی باستان شناسی، سازمان میراث فرهنگی کشور میباشد.
درآمد رشته باستان شناسی
میزان درآمد باستان شناس ها با توجه به کار و فعالیت و مدرک مدیریت باستان شناسی آنها تفاوت داشته و حجم کار و اهمیت باستان شناسی میتواند، میزان دقیق درآمد آنها را مشخص کند. علاوه بر این، باستان شناسی در کشور ما به سازمان میراث فرهنگی وابسته بوده و کارکنان آن مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوی ، حقوق ماهیانه دریافت میکنند.
در آمد رشته باستان شناسی در خارج از کشور نیز متغیر است و بستگی دارد در کدام کشور قصد داشته باشید با این رشته مشغول به کار شوید.
آمریکا – متوسط درآمد سالانه این شغل ۵۴٫۲۳۰ دلار (برای همه مشاغل ۳۳٫۸۴۰ دلار) در سال ۲۰۱۰ و مطابق با آخرین آمارها در سال ۲۰۱۳، ۵۶٫۲۰۰ دلار بوده است.
انگلستان – متوسط درآمد سالانه این شغل برای افراد تازه کار حدود ۲۴٫۰۰۰ دلار و برای افراد با تجربه۴۶٫۰۰۰ دلار می باشد.
دروس کارشناسی رشته باستان شناسی
رشته باستان شناسی در مقطع کارشناسی به مطالعه آثار باستانی سه دوره پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی می پردازد. دانشجویان در طی چهار سال با آثار باستانی دوران پیش از تاریخ ایران، بین النهرین و مصر و تمدن و فرهنگ اسلامی آشنا می شوند و در واقع شامل گرایشات زیر می باشد:
۱٫پیش از تاریخ
۲٫دوران تاریخی
۳٫دوران اسلامی
دروس پایه
تاریخچه علم باستان‌شناسی، بررسی تمدن‌های باستانی از نظر قرآن کریم، جغرافیای تاریخی، اصول و مبانی انسان‌شناسی، اسطوره‌شناسی، تاریخ هنر از باستان تا آغاز اسلام، حفظ آثار باستانی، اصول و مبانی باستان‌شناسی.
دروس اصلی و تخصصی
استخوان‌شناسی، باستان‌شناسی پیش از تاریخ ایران، ایران در آغاز شهرنشینی، باستان‌شناسی و هنر ایلام، باستان‌شناسی ایران در هزاره اول قبل از میلاد، باستان‌شناسی و هنر ماد و هخامنشی، باستان‌شناسی اشکانی، باستان‌شناسی ساسانی، باستان شناسی وهنر اسلامی، فلزکاری دوره اسلامی، باستان‌شناسی پیش از تاریخ بین‌النهرین، هنر و معماری بین‌النهرین در دوران تاریخی، باستان‌شناسی مصر باستان، باستان‌شناسی و هنر آسیای صغیر، سکه‌شناسی، شناخت مهر و تابلت، تاریخ هنر نقاشی در ایران، هنر یونان و روم باستان، حفاظت اشیاء باستانی، باستان‌شناسی و هنر سرزمین‌های اسلامی، سیر تحول خطوط و خواندن کتیبه‌های اسلامی، کتاب آرایی، هنر خاور دور، هنر هند باستان، خواندن خطوط باستانی، تکنیک و هنر سفالگری، طراحی و ترسیم مدارک باستانی، روش کاوش، موزه‌داری، کاوش در محل، طبقه‌بندی سفال، بررسی آثار باستانی، خواندن متون باستان‌شناسی، باستان‌شناسی و هنر قلمرو غربی اسلامی
ادامه تحصیل در باستان شناسی
این رشته در ایران هم در مقطع کارشناسی ارشد و هم در مقطع دکترای تخصصی تدریس می شود.
مطابق اعلام سازمان سنجش و آموزش کشور ، فقط داوطلبان فارغ التحصیل از تمامی گرایش های باستان شناسی میتوانند در کنکور دکتری باستان شناسی شرکت کنند
بهترین دانشگاه های دنیا در باستان شناسی
برترین دانشگاه باستان شناسی کمبریج در انگلستان می باشد.دانشگاه های oxford و University College London) UCL) در رده ی دوم و سوم قرار دارند.
بسیاری افراد جهت مهاجرت به خارج از کشور معمولا از طریق مهاجرت از طریق کارشناسی باستان شناسی اقدام می کنند، که پس از اخذ اقامت تحصیل و کار رشته باستان شناسی و کار کارشناسی باستان شناسی و اخذ پذیرش کارشناسی باستان شناسی از دانشگاه های خارج از کشور در نسبت به اخذ تابعیت یا شهروندی اقدام می کنند، البته شایان ذکر است این روش یکی از روش های مهاجرت از طریق کارشناسی باستان شناسی می باشد روش های دیگر نظیر ویزای کار کارشناسی باستان شناسی و اخذ اقامت سرمایه گذاری با کارشناسی باستان شناسی نیز وجود دارند
شهریه دانشگاه ها و هزینه و شهریه تحصیل رشته باستان شناسی از کشوری به کشور دیگر و بسته به نوع دانشگاه (خصوصی یا دولتی) متفاوت است.
جمع بندی
جهت انتخاب رشته باستان شناسی تنها آشنایی با کلیت و بازار کار این رشته آن نمی تواند معیار داوطلبان کنکور سراسری قرار گیرد و به کمک موارد بسیار دیگری نظیر مقایسه کارنامه کنکور سراسری داوطلبان با رتبه های قبولی داوطلبان در کنکور سال های قبل و کسب اطلاعات بیشتر در خصوص ظرفیت پذیرش دانشگاه ها در رشته باستان شناسی و … در سنجش میزان شانس قبولی در این رشته دخیل میباشند که داوطلبان عزیز میتوانند به کمک مجموعه انتخاب رشته انسانی دکتر یعقوبی اطلاعات تکمیلی و نحوه انتخاب رشته صحیح جهت قبولی را دریافت نمایند.
